Stanowisko Związku OSP RP w sprawie koniecznych zmian prawnych związanych z ustawą o ochotniczych strażach pożarnych

Związek Ochotniczych Straży Pożarnych Rzeczypospolitej Polskiej stoi na stanowisku, iż należy jak najszybciej podjąć prace nowelizacyjne ustawy o ochotniczych strażach pożarnych by usunąć jej wady, które w negatywny sposób oddziałują na działalność ochotniczych straży pożarnych i strażaków OSP.

A. Zmiany konieczne

      I. Ekwiwalent za udział w działaniach ratowniczych, akcji ratowniczej, szkoleniu lub ćwiczeniu.

Z treści norm prawnych zawartych w ustawie o ochotniczych strażach pożarnych wynika, że ekwiwalent za udział w szkoleniach nie będzie przysługiwał za szkolenia z zakresu bhp oraz szkolenie podstawowe. Z intencji twórców projektu ustawy, wyrażanej przez przedstawicieli Komendy Głównej Państwowej Straży Pożarnej oraz przez przedstawicieli kierownictwa Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji wynikało zaś zupełnie coś innego.

W ustawie o ochronie przeciwpożarowej przy ekwiwalencie była mowa o członkach OSP i nie było problemu związanego z wykładnią przepisów.  Obecnie członków OSP podzielono na dwie kategorie (strażak OSP i strażak ratownik OSP) i dlatego powstał kłopot.

W myśl art. 1 ust. 3 ustawy o ochotniczych strażach pożarnych ochotnicze straże pożarne zrzeszają członków ochotniczych straży pożarnych, zwanych dalej „strażakami OSP”. Czyli każdy członek OSP nazywany jest obecnie strażakiem OSP. Z kolei art. 8 ustawy stanowi, że do udziału w działaniach ratowniczych i akcjach ratowniczych jest uprawniony strażak OSP, który:

1) ukończył 18 lat, a nie ukończył 65 lat, z zastrzeżeniem art. 9 ust. 1,

2) posiada aktualne ubezpieczenie, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 2,

3) posiada aktualne orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do udziału w działaniach ratowniczych,

4) odbył szkolenie z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy,

5) ukończył z wynikiem pozytywnym szkolenie podstawowe przygotowujące do bezpośredniego udziału w działaniach ratowniczych

– zwany dalej „strażakiem ratownikiem OSP”.

Tym samym członek OSP może nazywać się strażakiem ratownikiem OSP dopiero, gdy spełni wymagania z art. 8, w tym także odbędzie szkolenia z zakresu bhp i podstawowe.

Z kolei art. 15 ust. 1 ustawy przewiduje, że strażak ratownik OSP, który uczestniczył w działaniu ratowniczym, akcji ratowniczej, szkoleniu lub ćwiczeniu, otrzymuje, niezależnie od otrzymywanego wynagrodzenia, ekwiwalent pieniężny. Tym samym, by mieć prawo do ekwiwalentu trzeba się stać strażakiem ratownikiem OSP i dopiero po tym będzie przysługiwało prawo do ekwiwalentu. Za wcześniejsze szkolenia ekwiwalent nie przysługuje.

Ponadto w art. 15 ust. 1 prawo do ekwiwalentu w stosunku do uregulowania zawartego w art. 28 ust. 1 ustawy o ochronie przeciwpożarowej zostało ograniczone o działania o charakterze prewencyjnym, wskazane w art. 1 pkt 1 ustawy o ochronie przeciwpożarowej. Jest to niczym nieuzasadnione. Już obecnie powoduje ono problemy, gdy działania prewencyjne (np. asysta przy uroczystościach, zawodach; zapobieganie powstaniu miejscowych zagrożeń) chce podjąć OSP z własnej inicjatywy lub na wniosek gminy bądź innego podmiotu.

Propozycja rozwiązania:

Nadanie art. 15 ustawy o ochotniczych strażach pożarnych brzmienia:

„1. Strażak OSP, który uczestniczył w działaniu ratowniczym, akcji ratowniczej, zapobieganiu powstawania i rozprzestrzeniania się pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia szkoleniu lub ćwiczeniu, otrzymuje, niezależnie od otrzymywanego wynagrodzenia, ekwiwalent pieniężny.”

II. Zezwolenie na kierowanie pojazdem uprzywilejowanym OSP.

Zezwolenie na kierowanie pojazdem uprzywilejowanym dla członka OSP wydaje starosta. Dodatkowo osoba kierująca pojazdami OSP aby uzyskać to zezwolenie, zgodnie z art. 109 ust. 1b ustawy o kierujących pojazdami, musi przedstawić zaświadczenia wydane przez podmiot, o którym mowa w art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U. z 2018 r. poz. 620), czyli gminę, potwierdzające, że osoba ma być kierującym pojazdem ochotniczej straży pożarnej. Z chwilą wejścia w życie ustawy o ochotniczych strażach pożarnych utracił moc art. 32 ust. 2 ustawy o ochronie przeciwpożarowej. Autorzy ustawy o ochotniczych strażach pożarnych zapomnieli by odwołanie do przepisu ustawy o ochronie przeciwpożarowej zmienić odwołaniem do ustawy o ochotniczych strażach pożarnych (najpewniej powinno to dotyczyć art. 10, oczywiście odpowiednio zmodyfikowanego).

Wydaje się, że zaświadczenie to nadal powinien wydawać wójt (burmistrz/prezydent miasta) – ­zasada ratio legis. Jednakże z uwagi na zasadę praworządności wyrażoną w art. 7 Konstytucji powinni mieć oni do tego jednoznaczną podstawę prawną. W obecnej sytuacji, wójtowie takiego zaświadczenia nie chcą wydawać, bojąc się odpowiedzialności prawnej, a starostowie z kolei uważają, iż nie będą mieli możliwości wydawać nowych zezwoleń.

Propozycje rozwiązania (alternatywne):

1. Nadanie art. 109 ust. 1b ustawy o kierujących pojazdami brzmienia:

„1b. W stosunku do kierujących pojazdami ochotniczych straży pożarnych, o których mowa w art. 106 ust. 3, dodatkowym warunkiem wydania zezwolenia na kierowanie pojazdem uprzywilejowanym jest przedstawienie zaświadczenia wydanego przez właściwą gminę, że osoba ma być kierującym pojazdem ochotniczej straży pożarnej.”

2. Nadanie art. 109 ust. 1b ustawy o kierujących pojazdami brzmienia:

„1b. W stosunku do kierujących pojazdami ochotniczych straży pożarnych, o których mowa w art. 106 ust. 3, dodatkowym warunkiem wydania zezwolenia na kierowanie pojazdem uprzywilejowanym jest przedstawienie zaświadczenia wydanego przez podmiot, o którym mowa w art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 r. o ochotniczych strażach pożarnych (Dz.U. z 2021 r. poz. 2490), potwierdzającego, że osoba ma być kierującym pojazdem ochotniczej straży pożarnej.”

III. Odmowa potwierdzenia oświadczeń świadków przez komendanta powiatowego (miejskiego) PSP.

W postępowaniu dotyczącym przyznania strażakowi OSP świadczenia ratowniczego, prowadzonego na podstawie przepisów rozdziału 7 ustawy o ochotniczych strażach pożarnych, istnieje norma prawna przewidująca, że komendant powiatowy (miejski) PSP zatwierdza zweryfikowane przez wójta oświadczenia świadków. Przepis art. 50 ust. 9 ustawy przewiduje jednak, iż organ może odmówić potwierdzenia, w przypadku gdy uzna, że oświadczenia świadków lub przekazane dodatkowe dokumenty nie są obiektywne lub w nienależyty sposób potwierdzają fakt bezpośredniego udziału wnioskodawcy w działaniach ratowniczych. Tego typu wypadki się zdarzają.

Przepisy milczą co do konsekwencji odmowy potwierdzenia oświadczeń. Nie ma wskazanego żadnego trybu odwoławczego. Natomiast w przypadku odmowy przyznania świadczenia ratowniczego ustawa reguluje tryb odwoławczy.

Przedmiotem odwołania jest decyzja administracyjna, jako akt, który rozstrzyga indywidualną sprawę administracyjną co do istoty albo w inny sposób kończy postępowanie (art. 104 k.p.a.), dlatego też nie ma znaczenia forma zewnętrzna czynności procesowej (w szczególności spełnienie wymogów stawianych przez art. 107 k.p.a.), o ile tylko czynność taka spełnia konstytutywne elementy decyzji administracyjnej. Za wymogi takie w doktrynie i orzecznictwie uznaje się:

1) oznaczenie organu wydającego akt;

2) wskazanie adresata aktu;

3) sformułowanie rozstrzygnięcia indywidualnej sprawy administracyjnej oraz

4) podpis osoby pełniącej funkcję organu albo działającej z upoważnienia organu.

Zob. np. wyr. NSA z 20.7.1981 r. (SA 1163/81, OSPiKA 1982, Nr 9–10, poz. 169), w którym wskazano, że: „pisma zawierające rozstrzygnięcie w sprawie załatwianej w drodze decyzji są decyzjami, pomimo nieposiadania w pełni formy przewidzianej w art. 107 § 1 k.p.a., jeżeli tylko zawierają minimum elementów niezbędnych dla zakwalifikowania ich jako decyzji. Do takich elementów należy zaliczyć: oznaczenie organu administracji państwowej wydającego akt, wskazanie adresata aktu, rozstrzygnięcie o istocie sprawy oraz podpis osoby reprezentującej organ administracji”; por. też wyr. WSA w Olsztynie z 2.10.2014 r. (II SA/Ol 751/14, Legalis): „organ administracji publicznej może orzekać w procesowej formie decyzji administracyjnej, tylko wówczas, gdy upoważnia go do tego przepis powszechnie obowiązującego prawa materialnego. Skoro zatem kwestii związanych z najmem lokali komunalnych nie można rozstrzygnąć w drodze decyzji administracyjnej, nie można również wnieść w takiej sprawie odwołania w trybie przewidzianym w art. 127 k.p.a.”.

Z powyższego wynikałoby, że od rozstrzygnięcia komendanta powiatowego (miejskiego) PSP powinno przysługiwać odwołanie do komendanta wojewódzkiego PSP.

Z punktu widzenia ekonomiki postępowania administracyjnego zasadne byłoby np., aby rozstrzygnięcie na podstawie art. 50 ust. 9 ustawy wydawane było w formie postanowienia. Wymaga to jednak zmiany ustawy. W przypadku, gdyby od tego postanowienia nie przysługiwał środek odwoławczy w postaci zażalenia zastosowanie miałby art. 142 k.p.a., w myśl którego postanowienie, na które nie służy zażalenie, strona może zaskarżyć tylko w odwołaniu od decyzji.

Nieuregulowanie jednoznaczne przedstawionego problemu prowadzić będzie do tego, że strażakom OSP pozostanie skorzystanie z drogi odwoławczej, z sądową włącznie i dopiero za parę lat uzyskamy praktycznie wiążące stanowisko Naczelnego Sądu Administracyjnego. Warto jednak byłoby uniknąć tego typu sytuacji, która niepotrzebnie denerwuje osoby w podeszłym już wieku.

IV. Weryfikacja oświadczeń świadków na użytek postępowania o udzielenie świadczenia ratowniczego.

Zgodnie z art. 50 ust. 6 ustawy o ochotniczych strażach pożarnych (Dz.U. z 2021 r. poz. 2490) oświadczenia świadków podlegają weryfikacji przez właściwego wójta (burmistrza, prezydenta miasta) pod względem ich wiarygodności, a następnie są przekazywane do właściwego komendanta powiatowego (miejskiego) Państwowej Straży Pożarnej w celu ich zatwierdzenia. W celu weryfikacji oświadczenia organ może wezwać wnioskodawcę do przekazania dodatkowych dokumentów, wyznaczając termin nie krótszy niż 14 dni (art. 50 ust. 8).

W normalnych warunkach wójt (burmistrz, prezydent miasta) jest w stanie zweryfikować wyłącznie tożsamość osób, które składały oświadczenia (tzw. zweryfikowanie formalne), a nie ich prawdziwość. Tylko w niektórych gminach, częściowo można dokonać zweryfikowania prawdziwości oświadczeń (weryfikacja materialna), np. w oparciu o dokumentację dotyczącą wypłat ekwiwalentów dla członków OSP.

Odmowa pozytywnej weryfikacji oświadczeń tworzy taki sam problem prawnych, jak w przypadku odmowy potwierdzenia oświadczeń świadków przez komendanta powiatowego (miejskiego) PSP.

Propozycje rozwiązania problemów z pkt III i IV:

Art. 50 ust. 6 ustawy o ochotniczych strażach pożarnych nadać brzmienie:

„Oświadczenie, o którym mowa w ust. 3 pkt 2 i 3, podlega weryfikacji przez właściwego wójta (burmistrza, prezydenta miasta) pod względem jego wiarygodności w formie postanowienia, a następnie jest przekazywane do właściwego komendanta powiatowego (miejskiego) Państwowej Straży Pożarnej w celu jego zatwierdzenia poprzez wydanie stosownego postanowienia. Do postępowania stosuje się przepisy ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2021 r. poz. 735, 1491 i 2052).”

      V. Skierowanie strażaka OSP na badania lekarskie oraz ubezpieczenie strażaka OSP.

Art. 8 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 r. o ochotniczych strażach pożarnych (Dz. U. z 2021 r. poz. 2490) wskazuje, jakie warunki musi spełnić strażak OSP, by mógł brać udział w działaniach i akcjach ratowniczych. Jeżeli strażak OSP spełnia wszystkie wymogi, ale nie ma aktualnych badań to winien zostać na takie badanie skierowany przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta). Przynajmniej za taką wykładnią przepisu przemawia tzw. ratio legis.

Problemy z interpretacją przepisów ustawy o ochotniczych strażach pożarnych są konsekwencją bardzo złego przygotowania projektu ustawy, na co wskazywał Związek. Tylko część uwag Związku została uwzględniona podczas prac legislacyjnych. Resztę pominięto (m.in. niewprowadzanie odrębnych kategorii strażaka OSP i strażaka ratownika OSP), jak się wydaje z przyczyn pozaprawnych. I stąd taki efekt. Np. ustawa nie zawiera przepisów intertemporalnych, o które aż się prosi.

Ściśle interpretując zapisy art. 8 oraz art. 10 ust. 1 pkt 3 i 4 ustawy o ochotniczych strażach pożarnych w związku z §§ 2 i 3 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 11 kwietnia 2022 r. w sprawie przeprowadzania okresowych badań lekarskich strażaka ratownika ochotniczej straży pożarnej oraz badań lekarskich kandydata na strażaka ratownika ochotniczej straży pożarnej (Dz. U. z 2022 r. poz. 828), to aby być uznanym za strażaka ratownika OSP trzeba mieć już odpowiednie badanie lekarskie i tylko strażak ratownik OSP mógłby dostać od wójta skierowanie na badanie. Poza strażakiem ratownikiem skierowanie mógłby dostać tylko kandydat na strażaka ratownika OSP, którym może być tylko strażak OSP w wieku od 16 do 18 lat. Tym samym zamyka się drogę do zostania strażakiem ratownikiem wszystkim strażakom OSP (tj. członkom OSP) starszym niż 18 lat i chcącym być strażakami ratownikami OSP oraz pozbawia się tego prawa tych strażaków, którym skończył się termin badań lekarskich.

Przy ścisłej wykładni przepisów art. 8 i art. 10 ust. 1 pkt 2 ustawy o ochotniczych strażach pożarnych podobnie ma się rzecz z ubezpieczeniem. Skoro można ubezpieczyć tylko strażaka ratownika OSP i kandydata na strażaka ratownika (wiek 16-18 lat) to nie można ubezpieczyć strażaków OSP starszych niż 18 lat i chcących być strażakami ratownikami OSP oraz pozbawia się tego prawa strażaków ratowników OSP, którym gmina nie zdążyła zapewnić ubezpieczenia (np. odnowiła ubezpieczenie z jednodniową przerwą), bo przestali spełniać wymogi definicyjne strażaka ratownika OSP.

Wójt (burmistrz, prezydent miasta) powinien posiadać uprawnienie, by skierowanie na badania lekarskie wydać: członkom OSP (strażakom OSP), którzy są aktualnie strażakami ratownikami OSP (nadal mają ważne badania lekarskie), którzy byli strażakami ratownikami OSP (skończyła się im ważność badań lekarskich) lub chcą być strażakami ratownikami OSP (mają 18-65 lat i są w toku procesu spełniania pozostałych warunków określonych w art. 10 pkt 2-5 ustawy o ochotniczych strażach pożarnych), bądź są kandydatami na strażaków ratowników OSP.

Propozycje rozwiązania:

Nadanie art. 10 ust. 1 ustawy o ochotniczych strażach pożarnych brzmienia:

„1. W ramach realizacji zadania własnego w zakresie ochrony przeciwpożarowej gmina zapewnia, stosownie do posiadanych sił i środków, ochotniczym strażom pożarnym:

1) obiekty, tereny, pojazdy i sprzęt specjalistyczny, środki ochrony indywidualnej, umundurowanie i środki łączności oraz ich utrzymanie;

2) ubezpieczenie strażaków OSP i kandydatów na strażaków ratowników OSP oraz członków młodzieżowych drużyn pożarniczych i dziecięcych drużyn pożarniczych, w tym ubezpieczenie grupowe, od odpowiedzialności cywilnej i od następstw nieszczęśliwych wypadków, podczas wykonywania powierzonych zadań;

3) badania lekarskie strażaków OSP przeprowadzane w celu stwierdzenia braku przeciwwskazań do udziału w działaniach ratowniczych;

4) badania lekarskie kandydatów na strażaków ratowników OSP przeprowadzane w celu stwierdzenia braku przeciwwskazań do udziału w szkoleniu podstawowym przygotowującym do bezpośredniego udziału w działaniach ratowniczych.”

VI. Zwolnienie strażaka OSP od pracy.

Przed 1 stycznia 2022 r., a więc w czasie obowiązywania przepisów regulujących kwestię działalności OSP na łamach ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej, możliwość zwolnienia członka OSP od pracy nie wynikała wprost z przepisów ustawy.

Obowiązek pracodawcy w zakresie zwolnienia członka OSP od pracy wynikał z rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (tekst jednolity: Dz. U. z 2014 r. poz. 1632), wydanego na podstawie art. 298² Kodeksu pracy.

• 11 ust. 1 pkt 1 tego rozporządzenia stanowi, że pracodawca jest obowiązany zwolnić od pracy pracownika będącego członkiem ochotniczej straży pożarnej na czas niezbędny do uczestniczenia w działaniach ratowniczych i do wypoczynku koniecznego po ich zakończeniu, a także – w wymiarze nie przekraczającym łącznie 6 dni w ciągu roku kalendarzowego – na szkolenie pożarnicze. Zwolnienie pracownika od pracy w razie konieczności udziału w akcji ratowniczej następuje w trybie przyjętym przez służbę ratowniczą odpowiednią do organizowania takich akcji, zaś w celu uczestniczenia w szkoleniu pożarniczym – na podstawie wniosku właściwej terytorialnie jednostki organizacyjnej Państwowej Straży Pożarnej. Czas koniecznego wypoczynku pracownika po zakończeniu akcji ratowniczej ustala osoba, która kierowała taką akcją (§ 11 ust. 2).

Ograniczenie co do czasowego zakresu zwolnienia wprowadzone zostało tylko w odniesieniu do udziału członka OSP w szkoleniu. Nie ma natomiast ograniczenia czasowego co do zwolnienia z pracy członka OSP, który bierze udział w działaniach ratowniczych.

Przywołane powyżej przepisy rozporządzenia na dzień 24 czerwca 2022 r. są przepisami formalnie nadal obowiązującymi.

Nowa ustawa z dnia 17 grudnia 2021 r. o ochotniczych strażach pożarnych (Dz. U. z 2021 r. poz. 2490) wprost reguluje kwestię obowiązku pracodawcy w zakresie zwolnienia strażaka ratownika OSP od pracy.

Zgodnie z art. 12 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 r. o ochotniczych strażach pożarnych (Dz. U. z 2021 r. poz. 2490) pracodawca zwalnia od świadczenia pracy strażaka ratownika OSP biorącego udział w działaniach ratowniczych i akcjach ratowniczych, szkoleniach lub ćwiczeniach organizowanych przez gminę, Państwową Straż Pożarną lub inne uprawnione podmioty na czas ich trwania, a także na czas niezbędny do odpoczynku zgodnie z art. 132 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy.

W związku z powyższym na kanwie nowego przepisu zwolnienie od świadczenia pracy przysługuje jedynie strażakowi ratownikowi OSP, a więc strażakowi OSP uprawnionemu do udziału w działaniach ratowniczych i akcjach ratowniczych, inaczej mówiąc spełniającego przesłanki określone w art. 8 ustawy o OSP. W takim przypadku zwolnienie od świadczenia pracy nie przysługuje osobie, która ubiega się o status strażaka ratownika OSP na czas odbywania szkolenia z zakresu BHP oraz szkolenia podstawowego. Tzn., że pracodawca nie musi zwolnić z pracy strażaka OSP na te szkolenia.

W aktualnym stanie prawnym zarówno § 11 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy jak i art. 12 ustawy o OSP są przepisami obowiązującymi. W takim przypadku należy odwołać się do zasady hierarchicznej budowy systemu źródeł prawa, która wynika z Konstytucji, określającej relacje nadrzędności i podrzędności pomiędzy poszczególnymi źródłami prawa. Z zasady źródła prawa niższego rzędu powinny pozostawać w zgodności i spójności ze źródłami prawa wyższego rzędu oraz służyć realizacji i konkretyzacji postanowień takich aktów. W niniejszym przypadku mamy do czynienia z obowiązywaniem jednocześnie „starych” i „nowych” rozwiązań, które są ze sobą niezgodne i niespójne. Odwołać się zatem należy do reguły kolizyjnej lex superior derogat legi inferiori (norma wyższa uchyla normę niższą). Rozporządzenie jest aktem wykonawczym do ustawy, wydawanym na podstawie szczegółowego upoważnienia ustawowego, a w stosunku do ustawy jest aktem normatywnym niższego rzędu. Przez wzgląd na powyższe wyjaśnienie należy stosować art. 12 ustawy o OSP z pominięciem § 11 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia, który w zakresie zwolnień z pracy członków OSP został uchylony.

Propozycje rozwiązania:

Nadanie art. 12 ustawy o ochotniczych strażach pożarnych brzmienia:

„Pracodawca zwalnia od świadczenia pracy strażaka OSP biorącego udział w działaniach ratowniczych i akcjach ratowniczych, szkoleniach lub ćwiczeniach organizowanych przez gminę, Państwową Straż Pożarną lub inne uprawnione podmioty na czas ich trwania, a także na czas niezbędny do odpoczynku zgodnie z art. 132 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy.”

VII. Stosowanie prawa do zdarzeń sprzed 1 stycznia 2022 r.

Art. 38 ustawy o ochotniczych strażach pożarnych wprowadził szereg zmian w ustawie o ochronie przeciwpożarowej, w tym uchylił kilka dotąd obowiązujących przepisów. Jednocześnie ustawa nie zawarła w przepisach przejściowych norm, które wskazywałyby co zrobić ze zdarzeniami, które miały miejsce przez 1 stycznia 2022 r. (data wejścia w życie ustawy o ochotniczych strażach pożarnych), a wobec nich nie podjęto działań prawnych.

Efektem takiej sytuacji są problemy prawne. Przykładem jest zakwestionowanie przez Regionalną Izbę Obrachunkową, podczas kontroli prowadzonej w jednej z gmin, wypłaty w 2022 r. ekwiwalentu dla strażaków OSP za działania prowadzone w 2021 r. Uzasadnienie stanowiska RIO polegało na wskazaniu, że skoro został uchylony przepis w ustawie o ochronie przeciwpożarowej o prawie członków OSP do ekwiwalentu (art. 28), a nowy przepis o ekwiwalencie wszedł w życie od 1 stycznia 2022 r. i dotyczy zdarzeń od tej daty, to w 2022 r. nie ma już podstawy prawnej do wypłacenia strażakom ekwiwalentu za działania prowadzone przed 1 stycznia 2022 r.

Propozycje rozwiązania:

Dodanie w ustawie o ochotniczych strażach pożarnych art. 49a w brzmieniu:

„Do zdarzeń sprzed 1 stycznia 2022 r. stosuje się przepisy dotychczasowe.”

B. Zmiany wskazane

      I. Zadania OSP.

Art. 3 ustawy o ochotniczych strażach pożarnych poprzez stworzenie zapisów mających znamiona katalogu zamkniętego prowadzi w praktyce do wątpliwości, czy OSP może prowadzić działalność wykraczającą poza wymienione pozycje. Zdarzają się już głosy kwestionujące prawo OSP do prowadzenia innej działalności niż wskazana w tym przepisie. Jest to potencjalnie niebezpieczna sytuacja. Warto więc jej zapobiec.

Propozycje rozwiązania:

Nadanie początkowej części przepisu art. 3 brzmienia:

„Do zadań ochotniczych straży pożarnych należy w szczególności podejmowanie działań w celu ochrony życia, zdrowia, mienia lub środowiska przez:”

II. Obowiązek zawarcia umowy przez gminę z OSP.

W art. 7 ust. 1 ustawy wprowadzany zostaje obowiązek dla gminy zawarcia umowy z OSP zawierającej postanowienia dotyczące podejmowanych działań przez OSP. Przepis nie określa zakresu takiej umowy, co powoduje wiele problemów interpretacyjnych i sporów co do treści takiej umowy. Wcześniej nie istniały regulacje przewidujące taki obowiązek, a współpraca między gminami a OSP nie nastręczała problemów.

Do tworzenia umów zastosowanie będą miały przepisy prawa cywilnego (głównie kodeksu cywilnego). Dotąd obowiązki gmin względem OSP wynikały bezpośrednio z przepisów rangi ustawowej.

Propozycje rozwiązania:

Usunięcie art. 7 ust. 1. Jednocześnie usunięcie oznaczenia „ust. 2”.